23, 29 & 30 november en 01 december 2019
zat 23 november 2019 om 20u15
vrij 29 november 2019 om 20u15
zat 30 november 2019 om 20u15
zon 01 december 2019 om 15u15
In mei 1998 reed regisseur Jan Sprengers ’s middags naar het werk en hoorde hij VRT-theaterrecensent Pol Arias vertellen op Studio Brussel over “Desperado”. “Vier mannen verkleden zich als cowboy en ouwehoeren erop los tot ze zelf in hun hemd staan, een hilarisch stuk.” Dat was precies wat TH zocht: voor het seizoen 1998-1999 waren we nog op zoek naar een derde productie, liefst iets komisch met een kleine bezetting.
Jan contacteerde Pol, die hem op zijn beurt in contact bracht met Stichting Woods in Amsterdam. Enkele faxen en brieven later waren de tekst en de speelrechten binnen. “Desperado” werd gespeeld in april 1999.
Kleedster Anne Van Moer zorgde voor échte cowboykleren, decormaker Leo Swinnen overtrof zichzelf door een échte garage op de scène te zetten en de stoute schoenen van de regisseur zorgde voor een échte Citroën 2PK op de scène – gewoon gaan vragen aan een verzamelaar, soms is het niet moeilijker dan dat. De top-cast, met Georges Christens, Carl Michiels, Tuur Janssens en Jan Uytterhoeven, zorgde voor het artistieke hoogtepunt.
Probleempje. “Desperado” is één lange tekst, niet te onderbreken, en in die tijd moesten we nog koste wat kost een pauze hebben. Oplossing. Jan Sprengers schreef een proloog, waarin de personages een voor een op het toneel verschenen. Het eerste personage was naar een film aan het kijken, een western uiteraard, en elke actiescène werd onderbroken door de binnenkomst van een ander persoon. Op het einde van de film kwam Andrea Croonenberghs in beeld, gekleed als indiaanse en zittend in de echte TV1-presentatiecel, en ze kondigde de pauze in Zaal Heliand aan. Dat was na 20 minuten spel. Na de pauze kwam het volledige stuk.
“Desperado” haalde destijds zo’n 580 toeschouwers. Dat was matig, in die tijd. Mede daarom werd al vaker geopperd om het stuk te hernemen.
Het is nu, met het 50-jarig bestaan van TH, het gepaste moment. Met Jan Sprengers opnieuw in de regie, en met nog één speler van de oorspronkelijke cast, Jan Uytterhoeven. Maar zonder proloog, zonder Andrea Croonenberghs, zonder garage-met-2CV op de scène – dat hebben we allemaal gehad, we doen niet graag twee maal hetzelfde.
De andere insteek kwam met ZibroGamin, een women only theatergroep uit het Leuvense, dat “Desperado” in 2016 in een regie van Annelore Stubbe speelde met vier vrouwen, terwijl het nochtans een zeer mannelijk stuk is. Maar ineens lag een andere weg open. Daarom speelt TH het nu met vier mannen en vier vrouwen. Bereid je voor op een behoorlijke mindfuck. Vandaar “Desperado 2.0”.
“Desperado” werd in 1997 gecreëerd door twee tandems: het theater/schrijversduo Kas & de Wolf en het spelersduo René van ’t Hof en Jim van der Woude. Het eerste duo speelt met publieksverwachtingen en met een taal die nergens op slaat. Het tweede duo is virtuoos in lange bewegingsreeksen met minimale varianten.
Wanneer het tweede duo de handen in elkaar slaat met het eerste, kan dat niet anders dan hilarisch tragikomisch theater opleveren. Het is geen vast gezelschap, het is een ad hoc-samenwerking op initiatief van Jim van der Woude, onder de vleugels van Stichting Woods uit Amsterdam.
“Desperado”. Vier mannen verkleden zich in het weekend als cowboy. Hun wekelijkse gezelligheid bestaat erin de schade aan hun ziel, die ze in de werkweek hebben opgelopen, op anderen te verhalen. Met dodelijke ernst wordt de chef of een medewerker geciteerd alsof die werkelijk aan het woord was. We zien de machtsconflicten en vernederingen die de hiërarchisch lager geplaatste zich laat welgevallen uit vrees zijn baan te verliezen. We zien hoe de slachtoffers in bazige types veranderen, wanneer ze zelf het roer in handen krijgen. Het komt tot een vergaande ontluistering van één van hen, en uiteindelijk van hen allemaal.
Dat leidt tot een soort dramatische climax. Ze zouden allemaal wel willen stoppen met wat ze doen, maar ze beseffen heel goed dat dit nooit zal gebeuren.
De meesterlijke tekst van Ton Kas bestaat uit monologen die bol staan van de ingeburgerde welzijnstaal en alle dramaturgische wetten tart.
Ton Kas (Amsterdam,1959) en Willem de Wolf (Groningen,1961) twee Nederlandse theateracteurs en schrijvers, vormden in 1985 het theaterduo Kas & de Wolf, dat twintig jaar lang geniaal theater maakte. In 2002 wonnen ze de VSCD-mimeprijs (Vereniging van Schouwburgen en Concertgebouwdirecties) voor de productie “Ons soort mensen”. Wanneer het duo in 2004 geen subsidies meer krijgt, gaan Kas en de Wolf ieder hun eigen weg, al zouden hun wegen mekaar nog wel eens kruisen. Zo speelden ze samen in de film “Lek”.
Het theater van Kas & de Wolf werd gekenmerkt door de afwezigheid van actie. Het was een geestig antitheater, waarbij de tekst bijvoorbeeld bestond uit opsomming van wat de voorstelling had kúnnen zijn, als ze niet zo laat waren begonnen met repeteren.
“We manifesteerden onszelf op een gegeven moment als lui die er de kantjes van af liepen. Die in te dure auto’s reden en verkeerde dingen deden met subsidiegeld...” (Ton Kas in Vrij Nederland, 2008). Weerzin en desinteresse waren het leitmotiv en de tekst werd zo achteloos mogelijk uitgeserveerd, al bevatte die briljante ideeën en filosofische gedachtespinsels.
Voor de huidige opvoering van “Desperado 2.0” kreeg Toneel Heverlee de speelrechten rechtstreeks uit handen van Willem de Wolf.
Jan Sprengers kwam in 1986 bij Toneel Heverlee – als arbeider en parlementariër in “Priester Daens” – en debuteerde als regisseur in 1993 met het “Ubu roi” van Alfred Jary. Een stuk dat geboekstaafd staat als wereldliteratuur en onspeelbaar. Als eerste regie is het dan ook een binnenkomer.
In 1999 was Jan Sprengers de allereerste in Vlaanderen die “Desperado” regisseerde, iets meer dan een jaar nadat Kas & de Wolf het in Amsterdam bij Stichting Woods gecreëerd hadden (zie het artikel over het stuk elders op deze site). Hij was lange tijd ook de enige, omdat Kas & de Wolf de rechten geblokkeerd hadden, voor zowel professioneel als amateurtoneel. Pas in 2013 wrikte Het Toneelhuis de rechten los.
Jan Sprengers vertaalt en bewerkt ook graag Engelstalige stukken. Of halve oeuvres, als het zo uitkomt. In 1998 was er “Vanavond om halfnegen”, 9 eenakters van Noël Coward, met originele muziek. Jan vertaalde ze, contacteerde de British Library in Londen over de stukken die niet meer in de handel waren en trok zelf naar de Engelse hoofdstad om de partituren van de muziek op te zoeken. Negen huisregisseurs van TH brachten de negen eenakters: het was sinds Coward zelf geleden dat ze als geheel werden aangeboden in een marathonvoorstelling.
Een gelijkaardig project was “Kloosterfobie” in 2003. Vier verhalen van Edgar Allan Poe en één hedendaagse Amerikaanse creatie rond het werk van de auteur werden door Jan vertaald en bewerkt; vijf regisseurs gingen ermee aan de slag op vijf verschillende locaties in het Jezuïtenhuis aan de Waversebaan.
Ook bijzonder was “PAUW!” in 2008, rond cursiefjes, teksten en een theaterstuk van Josse De Pauw, met medewerking van de auteur zelf.
“Desperado 2.0” is Jan Sprengers zijn 14e regie bij Toneel Heverlee.
De ploeg van “Desperado 2.0” is zelfbedruipend. Voor het eerst in de geschiedenis van Toneel Heverlee is er weinig of geen productionele omkadering: de ploeg van “Desperado 2.0” doet het allemaal zelf.
Nu ja, letterlijk een paar inventieve helpers nemen de kleding ter harte, licht en decor zijn in handen van de gebruikelijke licht- en decormensen, alleen... er is zo goed als geen decor, maar licht is er wel, en veel, en voor de rekwisieten zorgen de acteurs zelf. En er is een souffleur.
Een kleine ploeg dus, bestaande uit Koen Adams, Jelle Delaitemps, Bernard De Ruyver, Guy De Smedt,
Katrien Favoreel, Isabelle Janssens, Tine Peeters, Dirk Reynaerts, Jan Sprengers, André Smout, Jan
Uytterhoeven, Bob Van Belle, Heidi Van Eetvelt en Tina Vertommen.